Rosyjski reżim pod przywództwem Władimira Putina opracował strategię systematycznej dezinformacji, która przekracza granice i konteksty kulturowe. Na rozległej przestrzeni hiszpańskojęzycznej, a zwłaszcza w samej Hiszpanii, strategia ta nie jest reakcją na doraźne impulsy, lecz stanowi element doktryny wojny hybrydowej, mającej na celu osłabienie wewnętrznej spójności liberalnych demokracji. Operacja ta opiera się na instrumentalnym wykorzystaniu państwowych środków komunikacji, platform cyfrowych, lokalnych, sprzyjających podmiotów oraz wyrafinowanego aparatu ideologicznego.
W przypadku Hiszpanii Kreml zidentyfikował i wykorzystał istniejące wcześniej podziały społeczno-polityczne, koncentrując swoje działania propagandowe na skrajnej lewicy oraz ruchach niepodległościowych, zwłaszcza katalońskim i baskijskim. Te nurty polityczne, krytyczne wobec zachodniego porządku liberalnego, są bardziej podatne na narracje podważające legitymację instytucji euroatlantyckich, takich jak NATO i Unia Europejska. Często wykazują też sympatię dla antyimperialistycznych dyskursów, nierzadko z nostalgicznym sentymentem wobec bloku sowieckiego.
Platformy Telegram i X stały się jednymi z głównych narzędzi tej strategii propagandowej. Funkcjonują tam dobrze zorganizowane społeczności, które łączą się bezpośrednio z ośrodkami ideologicznymi bliskimi hiszpańskiej skrajnej lewicy oraz katalońskiemu i baskijskiemu ruchowi niepodległościowemu. Informacje tworzone lub wspierane przez rosyjskie instytucje, takie jak RT, Sputnik i ambasady Kremla w krajach hiszpańskojęzycznych, są szybko tłumaczone, adaptowane i przekierowywane do lokalnych odbiorców za pośrednictwem kanałów pośrednich. Wśród nich wyróżniają się profile mające tysiące subskrybentów, które przekazują oficjalną narrację rosyjską, zwłaszcza w odniesieniu do wojny na Ukrainie, krytyki NATO czy poparcia dla postaci politycznych związanych z osią antyzachodnią. W sieci kanałów pełniących rolę nośników informacji można wyróżnić m.in.: IrinaMar_Z (77 000 subskrybentów), elOjOen (45 500), Ucraniando (32 100), Rokot Tormenta (20 700), BerdaderaH (18 670), EurekaPress (13 200) i En Plena Luz (12 400). Kanały te nie tylko systematycznie powielają treści publikowane przez państwowe media, takie jak RT i Sputnik, ale także otwarcie je legitymizują, przedstawiając działania rosyjskiego rządu, zwłaszcza w kontekście rosyjskiej agresji na Ukrainę, w korzystnym świetle.
Oprócz tej nieformalnej sieci społecznościowej, władze hiszpańskie zidentyfikowały wyrafinowaną architekturę cybernetyczną obsługiwaną bezpośrednio lub przy wsparciu Kremla. W ramach kampanii dezinformacyjnej znanej jako „Doppelgänger” udokumentowano ponad 200 domen i około 25 000 aktywnych kont w mediach społecznościowych w Hiszpanii i innych krajach europejskich. Operacja ta miała szczególne znaczenie podczas kryzysu DANA w 2024 r., kiedy wykryto co najmniej 41 potwierdzonych przypadków dezinformacji napędzanej przez sztuczną inteligencję. Jej celem było wzmocnienie narracji krytycznej wobec państwa hiszpańskiego i jego instytucji demokratycznych. Narracje te były maskowane jako zweryfikowane informacje za pomocą sklonowanych stron internetowych lub przejętych kont, wywołując poczucie chaosu i nieufności wobec instytucji.
Szczególnie niepokojącym przypadkiem była sieć „Pravda”, platforma uruchomiona przez podmioty blisko związane z Kremlem, która wyprodukowała i rozpowszechniła ponad 3,6 mln fałszywych artykułów, z których wiele zostało przetłumaczonych na język hiszpański, kataloński i baskijski. Treści te, często nie do odróżnienia od prawdziwych, zostały nawet wchłonięte przez modele sztucznej inteligencji szeroko stosowane na Zachodzie, przyczyniając się nieumyślnie do rozpowszechniania fałszywych informacji w mediach cyfrowych i zautomatyzowanych systemach odpowiedzi.
Do tego ekosystemu dołączają podmioty medialne, takie jak irański kanał HispanTV, którego linia redakcyjna w wielu punktach pokrywa się z geopolitycznymi interesami Kremla. W przypadku Kraju Basków na uwagę zasługuje organizacja EH Donbass, zarejestrowana jako organizacja pozarządowa w San Sebastián, która pod pozorem działalności humanitarnej odgrywała kluczową rolę w rozpowszechnianiu treści zgodnych z linią Moskwy.
Zbieżność między lokalnymi podmiotami a rosyjską machiną propagandową nie jest wynikiem spontanicznej ideologicznej zgodności, lecz strategicznej konwergencji: podczas gdy Rosja stara się osłabić swoich przeciwników od wewnątrz poprzez fragmentację społeczną i polityczną, niektóre sektory hiszpańskie znajdują w Moskwie taktycznego sojusznika, gotowego do propagowania ich postulatów poza ramami instytucjonalnymi Europy.
W sumie powstaje sieć wpływów, która wykracza poza media: jest to kompleksowa strategia geopolityczna, wykorzystująca dynamikę wewnętrzną do osłabienia spójności narodowej i wprowadzania wizji świata sprzyjającej interesom Moskwy. Odpowiedź na to zagrożenie musi być równie kompleksowa: wzmocnienie umiejętności korzystania z mediów, zabezpieczenie ram regulacyjnych dotyczących informacji cyfrowej oraz promowanie skutecznej koordynacji na szczeblu krajowym, europejskim i transatlantyckim. Tylko w ten sposób przestrzeń hiszpańskojęzyczna będzie mogła skutecznie oprzeć się atakom tej wojny dezinformacyjnej.
AJ
